Ὁ Ἱερός Ναός μας
Ὁ Μητροπολιτικός Ἱερός Ναός, τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Καρπάθου Κάσου, εἶναι ἀφιερωμένος στήν Κοίμηση τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καί ἀειπαρθένου Μαρίας. Βρίσκεται στό χωριό Ἀπέρι, ἕδρα, τοῦ ἑκάστοτε Μητροπολίτη ἀπέναντι ἀκριβῶς ἀπό τό Μητροπολιτικό Μέγαρο (κατοικία τοῦ Μητροπολίτου καί γραφεία). Ἑορτάζει τήν 15η Αὐγούστου λαμπρῶς καί πανηγυρικῶς πάντοτε ἱερουργοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καρπάθου καί Κάσου κ.κ. Ἀμβροσίου, συμπαραστατούμενος ὑπό ἀρκετῶν ἱερέων καί τῆ συμμετοχῆ χιλιάδων προσκυνητῶν τόσο ἡμεδαπῶν ὅσο καί ἁλλοδαπῶν, πού προστρέχουν στή χάρη της. Εἶναι συνδεδεμένος μέ λαμπρά γεγονότα τοῦ τόπου, θρησκευτικά καί ἱστορικά. Ἐδώ ἔγιναν οἱ ὑποδοχές δύο Οἰκουμενικῶν Πατριαρχῶν τοῦ μακαριστοῦ Ἀθηναγόρα καί τοῦ νῦν κ. Βαρθολομαίου καθῶς καί οἱ ἐνθρονίσεις πολλῶν Μητροπολιτῶν τῆς Καρπάθου καί Κάσου.
Ἡ ἀρχική θέση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ βρίσκονταν στήν θέση «Κοράκι» ἕνα φυσικά ὁχυρό λόφο πάνω ἀπό τό σημερινό χωριό τοῦ Ἀπερίου. Ἀργότερα κατασκευάστηκε ὁ παλαιός Ναός, ἐπί Ἀρχιεπισκόπου Καρπάθου Ἱεροθέου (1601-1622). Καί μέ τήν ἒγκριση τοῦ Μητροπολίτου Μεθοδίου (1832-1864) ἀποφασίστηκε να κατεδαφιστεῖ ὁ ἑτοιμόρροπος μετά ἀπό καταστρεπτικό σεισμό, Μητροπολιτικός Ἱερός Ναός καί νά ἀνεγερθεῖ μεγαλύτερος ὁ ὁποῖος θά ἐξυπηρετοῦσε τίς λατρευτικές ἀνάγκες τῶν κατοίκων. Ὁ σημερινός Ἱερός Ναός θεμελιώθηκε το 1855 καί ἐκαλλωπίσθη καί ἀποπερατώθη τό 1886 δηλ. 31 ἔτη μετά, ὃπως ἀναγράφεται σέ ἐντοιχισμένη καί ἐγχάρακτη ἐπιγραφή στόν πρόναο. Ἀνηγέρθη δίπλα σέ ἕνα κοιμητήριο βυζαντινῶν χρόνων πρός τήν πλευρά τοῦ χειμάρρου. Στούς τάφους βρέθηκαν νομίσματα τοῦ Ἰουστινιανοῦ καθώς καί δύο ἐνεπίγραφες πλάκες. Ὅλα αὐτά ἀποκαλύφθηκαν στή διάρκεια τοῦ πολέμου.
Ὁ ναός εἶναι μονόχωρος μέ πέντε σταυροθόλια ἀπό τά ὁποία τό δυτικό ἀποτελεῖ τόν πρόναο μέ τόν γυναικωνίτη καί ἑπτάπλευρη ἐξωτερικά κόγχη τοῦ ἱεροῦ, μέγιστων διαστάσεων 26,05Χ9,40 μ. Ἡ κόγχη τοῦ Ἱεροῦ ἒχει κορνίζα στή στέψη, ἡ ὁποία συνδιάζεται μέ τήν ἀντίστοιχη τῆς προεξοχῆς. Τό δυτικό σταυροθόλιο χρησιμεύει γιά πρόναος καί τό ξύλινο πατάρι μέ ἐσωτερική σκάλα γιά γυναικωνίτη. Νότια καί δυτικά ἒχει ἀπό ἓνα τοξωτό ἂνοιγμα, ἐνῶ τό βόρειο σήμερα εἶναι φραγμένο. Ἡ δυτική ὂψη τοῦ σταυροθολίου εἶναι ἰδιαίτερα ἐπιμελημένη καί διαμορφώνεται μέ γωνιακές παστάδες, τοξωτό ἀνοιγμα στό μέσον τοῦ ἰσογείου καί παράθυρο στόν γυναικωνίτη. Εἶναι δίλοβο παράθυρο μέ ἐνδιάμεσο κυκλικό φεγγίτη, παραστάδες στά ἂκρα καί στή μέση κιονίσκο μέ ἐπίκρανα καί ἑνιαῖο τοξωτό πλαίσιο. Το παράθυρο αὐτό διακόπτει τήν ὀριζόντια κορνίζα τῆς προεξοχῆς καί τό κάτω τμήμα του διακοσμεῖται μέ ἓνα δεύτερο πλαίσιο ἀπό παραστάδες καί κορνίζα στό κατώφλι. Ἀνάγλυφες διακοσμήσεις, μέ κωνική ἀπόληξη στά ἂκρα τοῦ κατωφλιοῦ, μέ μορφή λουλουδιοῦ στήν κορυφή τοῦ τόξου καί φυτικό θέμα στό μέσον τῶν παραστάδων, κοσμοῦν τό πλαίσιο αὐτό. Ἡ νότια εἲσοδος στόν κυρίως Ναό ἀποτελεῖται ἀπό μαρμάρινη ὀρθογώνια πόρτα μέ διπλό περιθύρωμα ἀπό κοιλόκυρτες διατομές καί τριγωνικό ἀέτωμα, μέ ἀνάγλυφο σταυρό στό τύμπανο.
Τό ξυλόγλυπτο τέμπλο ἔχει ἀνάγλυφα τμήματα ἐπιχρυσωμένα μέ χρωματιστό βάθος και ἀρχιτεκτονικά μέλη ἀπό λευκά και γκρίζα χρώματα. Αὐτά δημιουργούν τήν ψευδαίσθηση ὅτι πρόκειται γιά μαρμάρινο τέμπλο. Κατασκευάστηκε πιθανά τό 1886. Ο σταυρός στήν κορυφή του περιβάλλεται ἀπό φύλλα καί καί ἂνθη. Φτερωτοί δράκοντες φέρουν τά "λυπηρά" πού στηρίζονται πάνω στήν πυραμίδα τοῦ τέμπλου διακοσμημένη μέ γιρλάντες καί κλαδιά. Ἁπλοί πεσσίσκοι πλαισιώνουν τά ζωγραφιστά θωράκια καί ραβδωτοί ἡμικιονίσκοι μέ βάσεις καί ἐπίκρανα καί γείσα τίς τοξωτές Δεσποτικές εἰκόνες καί θύρες τῆς Ωραίας Πύλης καί τῆς Ἁγίας Προθέσεως. Τά τόξα τῶν θυρῶν εἶναι διακοσμημένα μέ ἀνάγλυφες γιρλάντες καί κλαδιά. Ἡ καμπύλη προεξοχή τοῦ Τέμπλου πάνω ἀπό τήν Ὡραία Πύλη τονίζει τό κεντρικότερο σημεῖο του, ἐνῶ στή βάση της προβάλλει μία κεφαλή μέ φτερά. Τό Τέμπλο ἒχει δύο ἐπί πλέον ζῶνες εἰκόνων. Ἡ κάτω σειρά μέ τό δωδεκάορτο ἀπτελεῖται ἀπό ὀρθογώνιες εἰκόνες μέ στρεπτά κολωνάκια, ἐνῶ ἡ πάνω μέ τή Μεγάλη Δέηση σέ μετάλλια μέ ὀρθογώνια πλαίσια. Ὁ φυτικός διάκοσμος μέ ἑλικοειδή κλαδιά ἐπικρατεῖ στήν ὀριζόντια ἀνάγλυφη ζώνη ἀνάμεσα στίς Δεσποτικές εἰκόνες καί τήν κάτω σειρά τοῦ Δωδεκάορτου καί γιρλάντες ἀνάμεσα στό Δωδεκάορτο καί τή Μεγάλη Δέηση. Ὀριζόντιες κορνίζες διατρέχουν σέ ὃλο τό πλάτος τό Τέμπλο.
Ἀντίστοιχη τεχνική καί διακόσμηση ἔχει ὁ πολυγωνικός ξύλινος ἄμβωνας, σε ἀπομίμηση μαρμάρου, μέ βάση κωνική πού στηρίζεται πάνω σέ ἡμικίονα τῆς βόρειας πλευρᾶς. Τό στηθαίο του ἀποτελείται ἀπό ἀρθογώνιες εἰκόνες μέ κατακόρυφα διακοσμητικά χωρίσματα καί ὀριζόντιες κορνίζες, πού φέρει στήν κουπαστή του γιά ἀναλόγιο ἐπιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο πουλί -περιστέρι- μέ ἀνοικτές φτεροῦγες.
Ὁ Δεσποτικός Θρόνος εἶναι ξύλινος καί ἐπιχρυσωμένος, μέ χρωματιστό βάθος, ἀνάλογο μέ τό τέμπλο σέ ἀπομίμηση μαρμάρου. Τά πλαϊνά στηθαία τοῦ Θρόνου μιμοῦνται μαρμάρινα πετάσματα μέ διακοσμημένα πλαίσια, ἐνῶ ὁ οὐρανός ἒχει καμπυλωμένες τίς πλευρές. Τά τοξωτά πτερύγια στήριξης καί ἡ στέψη τοῦ Δεσποτικοῦ Θρόνου, ἒχουν ἰδιαίτερα ἐπιμελημένη ἀνάγλυφη διακόσμηση ἀπό κλαδιά μέ φύλλα καί ἂνθη καί σταυρό στό μέσον. Ἡ στέγη, πάνω ἀπό τήν κορνίζα τῆς ἐπίστεψης ἀποτελεῖται ἀπό ὀκταγωνικό τρουλίσκο μέ κιονίσκους στίς γωνίες καί ἡμισφαιρικό θολίσκο μέ ξυλόγλυπτη διακόσμηση ἀπό γλάστρες μέ ἂνθη καί φυτά.
Τό προσκυνητάρι εἶναι ναόσχημο, ἐπιχρυσωμένο μέ χρωματιστό βάθος. Φέρει τήν εἰκόνα τῆς Παναγίας ἡ ὁποία καί «δεσπόζει» στό χῶρο τοῦ Ναοῦ. Εἶναι ἐπάργυρη καί ἐπίχρυση μέ πολύτιμα πετράδια, καμωμένη ἡ «φορεσιά» ἀπό τον Καλύμνιο, Σεβαστό Ἀναγνώστη, τό 1809 πρίν τήν κατασκευή τοῦ Ναοῦ καί ἀνάγεται στήν περίοδο τοῦ 15ου 16ου αἰώνα. Τέσσερις ραβδωτοί κιονίσκοι μέ κορινθιακού ρυθμοῦ κιονόκρανα φέρουν τριφυλλόσχημα τόξα καί κορνίζα γιά στέψη καί καλύπτεται ἀπό ὀκταγωνικό τρουλίσκο μέ στρεπτούς γωνιακούς κιονίσκους καί ὀριζόντιο γείσο καί ἡμισφαιρικό θολίσκο, διακοσμημένα μέ ἀνάγλυφα κλαδιά, φύλλα καί ἂνθη. Ἡ παράδοση ἀναφέρει ὅτι τήν εἰκόνα βρῆκε ἕνας βοσκός ἤ ξυλοκόπος στήν παραλία τῆς Ἀχάτας ἤ κατ’ ἄλλους στον Βρόντη, καθώς αὐτή ἐπέπλεε στή θάλασσα κατά τήν στιγμή πού ἔκοβε ξύλα. Στήν προσπάθειά του νά τραβήξει πρός τό μέρος του τό ὑποτιθέμενο «ξύλο» γιά τό τζάκι, χρησιμοποίησε τό τσεκούρι του καρφώνοντάς την. Αὐτομάτως ἡ θάλασσα γέμισε αἷματα τρομάζοντας τόν βοσκό ὁ ὁποῖος πιάνοντάς την διαπίστωσε ὅτι πρόκειται περί ἱερᾶς εἰκόνος πού εἰκόνιζε την Παναγία βαστάζοντας τόν Χριστό ὡς βρέφος. Μετέφερε μέ εὐλάβεια τήν εἰκόνα στό χωριό «Κοράκι» ὅπου ὑπῆρχε και κάστρο. Την τοποθέτησαν ἐκεῖ σε μία ἐκκλησία πιθανῶς τόν τότε Μητροπολιτικό Ναό. Κάθε βράδυ ὅμως ἕνα φῶς φώτιζε στό χῶρο τοῦ σημερινοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ. Οἱ κάτοικοι ἐξαιτίας αὐτοῦ τοῦ γεγονότος ἀποφάσισαν νά χτιστεῖ Ἱερός Ναός στό σημεῖο πού «ἐπιθυμοῦσε» ἡ Παναγία καί αὐτός νά ἀποτελέσει τό δικό της Οἶκο, τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ της καί πάντων τῶν προστρεχόντων μέ πίστη καί εὐλάβεια σ’ αὐτήν.
Εσωτερική άποψη του Κυρίως Ναού. (Μ.Παρασκευή 2017, αρχείο Δημ.Γεργατσούλη)
Τό ξύλινο Κιβώριο τῆς Ἁγίας Τραπέζης μέ ἀνάγλυφες διακοσμήσεις στηρίζεται σέ γωνιακούς κίονες, μέ βάσεις καί ἐπίκρανα, πάνω σέ βάσεις ἀπό πεσσούς, πού στηρίζουν καί τήν Ἁγία Τράπεζα. Οἱ κίονες συνδέονται μεταξύ τους μέ τριφυλλόσχημα τόξα καί τοξωτή στέψη. Τό τύμπανο μεταξύ των δύο τόξων εῖναι διακοσμημένο μέ ξυλόγλυπτα κλαδιά καί παγώνια. Τή στέγη του καλύπτει ἡμισφαιρικός θολίσκος μέ τό σταυρό.
Τό τετραώροφο καί πυργοειδές καμπαναριό εἶναι κατασκευασμένο στό ἀνατολικό τμῆμα τῆς νότιας ὂψης άπό ὁπλισμένο σκυρόδεμα τό 1969 μέ δαπάνη τῆς οἰκογογένειας Παπαδάκη. Τὀ κάθε ἐπίπεδο ἒχει τοξωτά ἀνοίγματαμέ πλαίσια καί ὀριζόντια προεξοχή γιά κορνίζα. Στό τέταρτο ἒχει δίλοβα τοξωτά ἀνοίγματα μέ ἐνδιάμεσο κιονίσκο καί κυκλικό ρολόι ψηλότερα. Καλύπτεται ἀπό δίρρηχτες διασταυρούμενες στέγες καί στήν κορυφή φέρει μεταλλικό Σταυρό.
Ὁδηγίες πρός τούς ξεναγούς:
Οἱ συνοδοί-ξεναγοί πρέπει νά ἐφιστᾶτε τήν προσοχή καί νά τονίζετε σέ αύτούς πού συνοδεύετε ὅτι: πρόκειται να εἰσέλθουν σέ Ἃγιον Οἴκο, αὐτόν τοῦ Θεοῦ. Καί ἄρα εἰσερχόμαστε σέ αὐτόν μέ διάθεση προσευχητική ἀφού εἶναι τόπος λατρείας καί προσευχῆς καί δεν εἶναι τόπος «μουσειακός» καί πρός φωτογράφιση.
Εἰσερχόμαστε πρός τοῦτο, κατάλληλα ἐνδεδυμένοι καί σεμνοπρεπῶς. Ποτέ δεν εἰσερχόμαστε στό Ἱερό, δέν ἀνεβαίνουμε στόν ἄμβωνα δέν καθόμαστε στόν Δεσποτικό Θρόνο οὔτε ἀνεβαίνουμε στόν γυναικωνίτη. Ἀνάβουμε μόνο 2 κεριά ὁ καθένας, ἕνα γιά τούς ζῶντες καί ἕνα γιά τούς κεκοιμημένους. Μέ τη δική σας μέριμνα σβήνονται κατά την ἔξοδο, ἐλέγχοντας ἐπίσης τόν φωτισμό. Ἔχετε πάντα τό νοῦ σας γιά τυχόν ἀφαίρεση ἀντικειμένων ἐκ τοῦ Ναοῦ.
Φιλικά
+ π. Δημήτριος Ζαγόρας
